Avukat Elvan Kılıç, gayrimenkul ve otomobil sektöründe sıkça kullanılan ekspertiz raporu hakkında bilgilendirmelerde bulundu.
Ekspertiz raporu diğer adıyla değerleme raporu gayrimenkulve otomobil sektöründe bir bilirkişi raporu anlamına gelmektedir. Eksper uzman demek olup eksper raporu ise uzman raporu demektir. Ekspertiz de bir uzman tarafından hazırlanan değerlendirme raporları için kullanılır. Bu uzman raporu emlak, kredi hatta sigortacılık konularının yanı sıra gayrimenkul sektöründe ve otomobil sektöründe sıkça kullanılan bir rapor olup bu raporun asıl amacı alıcıya/tüketiciye alınan taşınırın/taşınmazın/hizmetin durumu hakkında önden bilgi vermektir. Bu yazıda iki sektörün ekspertiz raporları hukuken değerlendirilecektir.
Gayrimenkul sektöründe ekspertiz raporu; bir taşınmazın gerçek değerinin belirlenmesi amacı ile bağımsız ve tarafsız olarak değerleme işlemine tabi tutulması demektir. Özellikle konut kredisi başvurularında sıkça karşılaşılan ekspertiz raporu ile taşınmaz gerçek değeri farklı kriterlerin değerlendirilmesi ile ortaya konulur. Bir taşınmazın değerini belirleyen pek çok faktör bulunmaktadır, bunlar; tapu takyidatları, imar durumu, taşınmazın bulunduğu bölgesinin değeri, taşınmazın yeri, taşınmazın konumu, kendi bölgesindeki taşınmazlardan farkları gibi pek çok detay olarak nitelendirilebilmektedir.
Gayrimenkulü değerlendiren ve taşınmazda bir ayıp olmadığını değerlendiren raporda neler yer almalıdır?
Taşınmazın alanı,
Alanın fiziksel özellikleri,
Konumu (merkeze uzaklığı vs.)
Cephesi,
İnşaat seviyesi, (bitirilmediyse ne kadarının tamamlandığı)
Muhitin ulaşımı,
Bahçe ve otopark varsa konumları
İnşaat kalitesi,
Yakındaki sosyal imkanlar,
Civardaki benzer taşınmazların satış değerleri,
Varsa havuz gibi dekoratif ve peyzaj değerleri,
Bir değerlendirme raporu hazırlamak için öncelikle yasal kurum gerekli incelemeyi gerçekleştirmek zorundadır. Taşınmazın imar durumu ve tapu kaydı gibi bilgileri belediyelerden ve tapu ve kadastro müdürlüklerinden edinir. Akabinde taşınmazın bu yasal kurum incelemelerinde elde ettiği bilgilerle, fiziksel inceleme sırasında elde ettiği bilgilerin karşılaştırılması ve harmanlanması olayı gerçekleşmektedir. Hemen ardından taşınmazın bulunduğu bölgedeki diğer yapılardan farkları analiz edilir ve son olarak bunlar da rapora eklenerek başka bir değerlendirme uzmanına yönlendirilir.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun uyarınca bankalar ve kredi veren finansal kuruluşlar tarafından tüketiciye sunulan ürün veya hizmetlerde faiz dışında alınacak her türlü ücret, komisyon ve masraf türleri ile bunlara ilişkin usul ve esasların Ticaret Bakanlığının görüşü alınarak Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu tarafından düzenlenen Finansal Tüketicilerden Alınacak Ücretlere İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik , ekspertiz ücretinin kimin ödeyeceği konusunda bir açıklık getirmiştir. Bu yönetmeliğe göre; taşınır ve taşınmazlara ilişkin rehin, ipotek ve ekspertiz işlemlerinde yalnızca üçüncü kişilere ödenen ücretler alınmaktadır. Gayrimenkul değerleme raporlarında tüketiciden ekspertiz raporu alınmamalı, bankadan gönderilen ekspertiz ücretini yine bankadan almalıdır. Tüketicinin zararının artmaması açısından ise bankaya ödenen kredi tutarının içinde ekspertiz ücreti de dahil edilmeli, ekstra bir masraf olarak alınmamalıdır.
Otomobil sektöründeki ekspertiz raporu; ise ikinci el arabalar için söz konusu olan bir rapordur. İkinci el bir otomobilin gözle görünen ya da görünmeyen arızalarını ortaya çıkaran rapora oto ekspertiz raporu denir. Bir nevi otomobilin sağlık muayenesi sonucudur. Ekspertiz raporu ile alacağınız otomobilin değerini, daha önce kaza yapıp yapmadığını, değişen ya da arızalı bir parçasının olup olmadığına bakarak değerlendirebilirsiniz. Böylece ekspertiz raporu alıcıya güven verir.
Ekspertiz raporu genel olarak aracın motoru ve motorla ilgili bilgi içermektedir. Ekspertiz raporu, Türk Standardları Enstitüsü tarafından belirlenen standarda göre verilen TSE hizmet yeterlilik belgesi bulunan işletmeler tarafından düzenlenmektedir. Raporda ikinci el motorlu kara taşıtının özellikleri, arıza ve hasar durumu ile kilometre bilgilerine yer verilir. Bir oto ekspertiz raporunda motorun yanı sıra otomobilin iç aksesuarları da kontrol edilmektedir. Aracın kaportasında, tamponunda ve bagajında bir problem olup olmadığı kontrol edilir. Aracın elektronik sistemleri incelenir. Hayati donanımlardan olan frenlerin durumu ve aşınma derecesine bakılır. Yine dışındaki boyanın orijinal mi olduğu yoksa sonradan mı yapıldığı kontrol edilir. Aracın dosyası kontrol edilerek daha önceden bir kaza yapıp yapmadığı, yetkili bir serviste parça değiştirip değiştirmediğine bakılır.
13.02.2018 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Hakkında Yönetmeliğe göre yetki belgesine sahip işletme tarafından ikinci el motorlu kara taşıtı satışından hemen önce ekspertiz raporu alınır ve raporun bir nüshası satış esnasında alıcıya teslim edilir. Ekspertiz raporunun ücreti, satış işleminin alıcıdan kaynaklanan bir nedenle gerçekleşmemesi durumunda alıcı, diğer hallerde yetki belgesine sahip işletme tarafından ödenir.
Yine aynı yönetmeliğe göre; otomobillerde sekiz yaş veya yüz altmış bin kilometrenin üzerindeki ikinci el motorlu kara taşıtları için ekspertiz raporu alınması zorunlu değildir. Ancak ekspertiz raporunu düzenleyen kişiler ekspertiz raporundaki bilgilerin taşıtın gerçek durumunu yansıtmamasından sorumludur. Bakanlık, ekspertiz raporunda yer verilecek diğer bilgileri, Türk Standartları Enstitüsü hizmet yeterlilik belgesi verilecek işletmelerde ve bu işletmelerde çalıştırılan kişilerde aranan nitelikleri, ekspertiz raporu düzenleyenlerin sorumluluklarını, hizmet yeterlilik belgesi ile ekspertiz raporu ücretinin üst sınırını ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile üst meslek kuruluşlarının görüşünü alarak belirlemeye yetkilidir.