Asgari ücret zamlarından sonra artan personel giderleri ve yükselen faturalar apartman ve site aidatlarında artışa neden oldu. Aidatlara yılda bir kez zam yapılırken, bu yıl ara zam da uygulandı. Gelen zamlara itiraz eden malikler toplantı talebinde bulunup tasarruf tedbirleri isteyebilir. Giderlerin kalem kalem incelenmesi de önemli. Çünkü her gider kiracıdan alınamaz. Asansör değişimi, dış cephe boyama gibi demirbaş harcamaları mülk sahibi öder.
Havuzu, parkı, bahçesi olan güvenlikli bir sitede yaşamak cazip görünse de bedeli giderek ağırlaşıyor. Asgari ücret zamlarından sonra artan personel giderleri ile elektrik, su ve doğalgaz masrafları Aidat bedellerinde artışa neden oldu. Genellikle aidatlara yılda bir kez zam yapılırken, bu yıl ara zam da uygulanması birçok vatandaşın tepkisini çekti. EVA Gayrimenkul Değerleme tarafından yapılan araştırmaya göre İstanbul genelinde son 1 yılda aidatlarda ortalama artış yüzde 80 olurken, birçok ilçede yüzde 100’ün üzerine çıktı. Kimi sitelerde artış yüzde 145’e ulaştı.
İstanbul’da Site ve apartmanlarda 100 metrekarelik daire başına ödenen ortalama aylık aidat tutarını araştırdıklarını belirten EVA Gayrimenkul Değerleme Koordinatörü Serkan Bal, “En yüksek rakam 1800 lira ile Beşiktaş’ta görülürken, onu 1450 lira ile Şişli, 1440 lira ile Sarıyer, 1250 lira ile Ataşehir ve 1200 lira ile Kadıköy takip ediyor. Söz konusu rakamın en düşük olduğu ilçeler ise sırasıyla 350 lira ile Çatalca, 425 lira ile Arnavutköy, 450 lira ile Sultanbeyli, 500 lira ile Silivri ve Sultangazi olarak devam ediyor” dedi.
Kat maliklerine, yapılan zamlar ve giderler konusunda bilgi sahibi olmaları için yönetim toplantılarına ve genel kurullara katılmalarını tavsiye eden Bal, “Özellikle toplantıların ilkinde yeterli çoğunluğun sağlanamaması nedeni ile ertelendiğini ve ikinci toplantılara da katılım yüzdelerinin çok düşük olduğunu görüyoruz. Bu toplantılara katılım sağlanırsa, gider kalemleri detaylı bir şekilde incelenir ve sorgulanır. Böylece yapılan artışların makul seviyelerde olup olmadığı da anlaşılır” şeklinde konuştu.
Aidat araştırmasını ortalama fiyatlar üzerinden yaptıklarını belirten Serkan Bal, kimi lüks sitelerde bedellerin çok daha yüksek olduğunu dile getirdi. Bal, “Beşiktaş’ta bilinirliği yüksek markalı projelerde ortalama 100 metrekare dairelerin aidatları 7 bin TL. Dairenin 200 metrekareye ulaşması durumunda 10 bin lira, 250 metrekare ve üzerinde ise 15 bin lira ve üzeri aidat rakamlarının talep edildiğini görüyoruz. Şişli’de bilinirliği yüksek markalı projelerde 100 metrekare dairelerin aidatları 5-6 bin lira. Sarıyer, Üsküdar, Beykoz gibi lüks villa sitelerinde ortalama aidat rakamları 3-5 bin lira aralığında değişiyor. Kadıköy Bağdat Caddesi’ne yakın rezidans projelerinde aidat rakamları ortalama 3-4 bin lira” diye konuştu.
EVA tarafından yapılan aidat araştırması ortalama rakamları veriyor. Kimi sitelerde ise aidatlar ortalamanın çok üzerinde. Mesela İstanbul Bahçelievler’de bir sitede 1+1 daire için 900 TL aidat ödenirken, aidat dışında evlere ilave ortak alan su ve doğalgaz faturaları da yollanıyor. Böylece 1+1 dairenin aidatı 1000 TL’yi aşıyor. Aidata ek fatura yollama sistemi birçok sitede uygulanıyor. Ortak alan olarak kabul edilen yerlerdeki giderler aidat dışında ayrıca isteniyor. İlan sitelerinde verilen bilgiye göre Ataköy’de sitelerde 1+1 dairelerden talep edilen aidat 1000 TL’yi bulurken, Seyrantepe’de lüks sitelerde 1800 TL’ye kadar çıkıyor. Anadolu yakasında ise Ataşehir’de 1+1 rezidans dairelerde aidatlar 1250 TL’yi, Kartal’da 1200 TL’yi buluyor. Geçmişte ilan platformlarında tüm bilgiler yazarken, son dönemde aidat bedellerinin belirtilmemesi de dikkat çekiyor.
Siteler ya da apartmanlarda yapılan tüm giderler kiracıya ait değil. Ancak birçok kiracı ne için ödeme yaptığını detaylı incelemediği için ev sahibinin sorumluluğunda olan masrafları da ödüyor. Yapılan harcamalar ‘işletme bütçesi’ ve ‘yatırım bütçesi’ olarak iki kalemden oluşuyor. Apartman görevlisi ve güvenlik personeli maaşı, ortak aydınlatma gibi sitenin günlük yaşamını sağlayan her türlü gider işletme bütçesi kapsamında ve kiracının sorumluluğunda. Demirbaş kalacak kalemler ise yatırım bütçesi olarak değerlendiriliyor ve bunları mülk sahibinin ödemesi gerekiyor. Örneğin asansör bakımı kiracıya ait, ama asansör değişecekse mal sahibi ödemeli. Temizlik bakım masrafını kiracı karşılar ama dış cephe boyama ya da bina güçlendirme faturasını ev sahibi karşılamalı. Apartman görevlisinin maaşı kiracıya ait olsa da kıdem ihbar tazminatını mülk sahibinin ödemesi gerekiyor.
Site sakinleri yapılan zamlara itiraz edebilir. Bunun için 1/3 malik toplanıp olağanüstü genel kurul istemeli. Sitede acil ihtiyaç olmayan bazı lüks kalemlerden tasarruf talep edilerek aidatın düşmesi sağlanabilir. Mesela personel sayısında düşüş, sosyal tesis kullanım günlerinde azalma,bahçıvan hizmeti gibi alanlarda kısıtlama gibi başlıklar gündeme gelebilir.
Site sakinleri ve yöneticileri için geliştirilen ‘Apti’ adlı uygulamanın kurucusu Ali Emre Erişen aidat artışlarının nedenlerini şöyle sıraladı: -“Pandemi döneminde az ya da hiç yapılmayan aidat zamları, -Enerji ve personel harcamalarındaki yüksek zamlar, -Kimi site yönetimlerinin personeli kontrol edemeyip gereksiz personel çalıştırması, -Satın alma süreçlerinin yönetilememesi, gereksiz ya da yüksek bedelden mal ya da hizmet alımı.”
Geliştirdikleri yazılım ve yapay zekâ ile aidat bedellerini düşürmeyi başardıklarını belirten Erişen şunları söyledi: “Enerji tüketimi yapan cihazları kontrol altına alarak enerji kullanımını yüzde 55 düşürdük. Mesela gün boyu sauna açık kalmıyor, randevu olunca açılıyor. Güvenlik kapılarında yüz tanıma teknolojileri kullanılarak maliyetler düşürülüyor.Sistemin temelinde ise şeffaflık var. Site sakinleri tüm gelir giderler kalemlerini takip ediyor. Böylece bilerek ya da bilmeyerek yapılan gereksiz harcamalar engelleniyor. Uygulamamızda site sakini su, Yemek, tamir gibi tüm alışveriş ve hizmetlerde anlaşmalı firmaları kullanarak indirim alıyor ve puan topluyor. Biriken puanlarla aidatta indirime hak kazanıyor.”